بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر عرضه خدمات اکوسیستم (ذخیره و ترسیب کربن)

خدمات اکوسیستم منافعی هستند که افراد به‌شکل مستقیم یا غیرمستقیم از اکوسیستم به‌دست می‌آورند. با هدف بررسی اثر تغییر کاربری اراضی بر عرضه خدمات اکوسیستم، مدل ذخیره و ترسیب کربن از بسته نرم‌افزاری InVEST نسخه 3.0.0 استفاده شد. این پژوهش در بخش شرقی حوزه آبخیز گرگان‌رود استان گلستان در سه دوره زمانی 1984، 2010 و 2036 اجرا شد. برای پیش‌بینی تغییرات آتی کاربری اراضی از تحلیل زنجیره مارکوف و شبکه خودکار استفاده شد. میزان کربن موجود در چهار منبع ذخیره کربن شامل بیوماس روزمینی، بیوماس زیرزمینی، خاک و لاشبرگ به تفکیک کاربری اراضی از گزارش‌های IPCC استخراج شد. بررسی روند تغییر کاربری اراضی نشان داد که در سال 1984 پوشش جنگلی بیش از 50 درصد منطقه را به‌خود اختصاص داده است در حالی‌که با گذشت زمان به‌تدریج از وسعت آنها کاسته شده و تا سال 2036 مساحت پوشش جنگلی به کمتر 20 درصد کل منطقه خواهد رسید. نتایج نشان داد که روند تغییر کاربری با کاهش ذخیره کربن همراه بوده است. به این ترتیب در بازه زمانی 1984 تا 2010، در 2/815 کیلومتر مربع از منطقه مورد بررسی ترسیب منفی مشاهده شد که با ادامه روند جنگل‌زدایی تا سال 2036، 9/401 کیلومتر مربع بر این مساحت افزوده خواهد شد. ادغام مفهوم خدمات اکوسیستم در مباحث برنامه‌ریزی مکانی سرزمین و مدیریت کاربری اراضی نیازمند تهیه نقشه‌های مکانی خدمات اکوسیستم در مقیاس منطقه‌ای است که در پژوهش حاضر سعی شد به این موضوع پرداخته شود.